Wat zijn shanties ?
In de vorige eeuwen toen grote zeilschepen de zeeën trotseerden werd al het zware werk aan boord door mankracht verricht. Ritmische liederen werden gezongen tijdens bijvoorbeeld het gelijktijdig doorhalen van de brassen, bij het ankerlichten of bij het zware en ééntonige werk aan de pompen.
Voor het ontstaan van het woord "shanty" bestaan meerdere verklaringen. Een daarvan is dat het woord is afgeleid van het Engelse woord "chant", wat zoveel betekend als zingen, een aanduiding voor negerliederen. Een andere lezing noemt het een afleiding van het Franse woord "chanter of chantez" zoals de Franssprekende neger-bootwerkers in New-Orleans het uitdrukten.
Naast de werkliederen waren er ook de ballades, waarin het harde leven aan boord, de willekeur van het scheepsgezag, de goede of slechte eigenschappen van het schip of de emotionele bindingen met de wal werden bezongen. Niet al deze liederen vonden hun ontstaan rechtstreeks in de zeevaart. Een aantal werd overgenomen uit het arbeidsrepertoire van negers die belast waren met het laden en lossen van de schepen, of uit het milieu van houthakkers en goudzoekers, waarin zeelui soms enige tijd hun geluk beproefden om vervolgens, met kennis van nieuwe melodieën en teksten, naar de zeevaart terug te keren.
Met shanties worden uitsluitend die liederen bedoeld, die werk-ondersteunend gebruikt werden. Hierbij is voornamelijk het ritme belangrijk.
De andere, vaak wat melancholieke liederen (fore-bitters), kunnen als zeemansliederen worden omschreven.
Beide categorieën maakten een duidelijk beeld van het leven en werken van het internationale legioen zeelui op de wereldzeilvloot.
Soorten Shanties
We maken onderscheid tussen twee soorten liederen. Allereerst hebben we de werkliederen oftewel shanty’s, onderverdeeld in short haul, halyard, windlass of capstan en pompshanty’s. Ten tweede hebben we de forebitters, ook wel forecastle of fo'csl liedjes genoemd. Over het algemeen zijn dat ballades of vertellen ze over een historisch moment. De forecastle was het verblijf van de bemanning.
Short haul shanty
Short haul shanty’s waren voor werk waarbij men snel, kort aan het touwwerk moest trekken voor een relatief korte tijd. Bijvoorbeeld het inkorten of het ontvouwen van de zeilen.
Long haul shanty
Long haul shanty’s of halyard shanty’s waren voor het zwaardere werk. Bijvoorbeeld om de ra’s op te hijsen. Hiervoor was een shanty vereist die de mannen rust gaf tussen het trekken aan de touwen. Dit type shanty heeft over het algemeen na iedere regel een refreinregel.
Capstan Shanty
Capstan (of windlass) shanties werden gebruikt voor repeterend werk waarbij een vast ritme het werk moest veraangenamen. Ze werden hoofdzakelijk gebruikt voor het ophalen van het anker en de zware ankerketting. Het ophalen van het anker werd gedaan door de kaapstander in de rondte te draaien. Dit duurde vaak lang en was zwaar werk.
Pompshanty’s
Houten schepen waren niet geheel waterdicht; het hout zette uit en kromp bij temperatuurswisselingen en dus moest het water er weer uit worden gepompt. Daarvoor waren in de loop der tijd twee types pompen in gebruik. Een soort met een groot wiel, waaraan werd gedraaid en waaraan touwen waren bevestigd, zodat meer mannen mee konden helpen. Een ander type was de pomp waarbij op en neergaande bewegingen werden gemaakt.
Whaling Shanties
Het leven aan boord van een walvisvaarder was slechter dan op welk ander type schip, misschien met uitzondering van het leven aan boord van een piratenschip (met betrekking tot het overleven). De zeereizen duurden over het algemeen twee of drie jaar, en er was altijd die stank van walvisolie. De jacht op walvissen kon er toe leiden dat een sloep een slag met de staart van een walvis kreeg waardoor het averij opliep. Veel zeelui werden zo verminkt of gedood.
Forebitters
In de spaarzame vrije tijd, bijv. 's avonds, was er tijd om wat te ontspannen. Zingen en muziek maken waren favoriete manieren van ontspanning. De liederen gingen vaak over havenplaatsen die waren aangedaan, over thuis en over de meestal slechte omstandigheden aan boord. Natuurlijk gingen het dan over zaken als: liefde, avontuur, medelijden, bijzondere personen, gevechten, of eenvoudigweg over allerdaagse dingen.
